İçerikgöster

Nûn’u Sakin [Cezimli Nûn] ve Tenvin

Cezimli (sâkin) Nûn [نْ], kelime ortasında veya sonunda olabilir. Tenvin [ـًٍــٌ] ise,sadece kelime sonundabulunan harfin üzerine veya altına yazılır. Üzerine veya altına yazıldığı harfin Nûn sesiyle bitmesini sağlar.

Mesela,سَلاَمٌkelimesinin en sonunda bulunan “mim” harfinin üzerine tenvinlerden birisi olan Dammeteyn (iki ötre) gelmiştir. Bu kelimeyi geçerek okumak istediğimizde SELÂÂMUNdiyerek sonuna Nun sesi vererek okuruz.

Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra gelebilecek 28 Kur’ân harfini, ilgili kuralları ile birlikte şu şekilde gruplandırabiliriz:

  • İzhar[أ هـ ع ح غ خ] harfleri ile
  • İdgam Mealgunne[ى م ن و] harfleri ile
  • İdgam Bilâgunne[ل ر] harfleri ile
  • İklâb[ب] harfi ile
  • İhfâ[Geriye kalan 15 harfle] 

Şimdi sırasıyla tariflerini ve uygulanışlarını görelim:

1- İzhar[ َاْلإِظْهَارُ]

Sözlük manası: Belirtmek, göstermek demektir.

Tarifi: Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra, boğaz harflerinden [أ هـ ع ح غ خ] biri gelirse “İzhar” olur.

Uygulanışı: Nûn sesi net bir şekilde çıkarılır. Nûn sesini gizleme veya tutma yapılmaz.

İzhar Örnekleri:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİzhar

Harfi

كُلٌّآمَنَ

كُفُوًاأَحَدٌ

وَيَنْئَوْنَ

مِنْ أَلْفِ

اَِ ُ ء

سَلاَمٌ هِىَ

قَوْمٍ هَادٍ

يَنْهَوْنَ

إِنْ هُوَ

هـ

وَلَيَالٍ عَشْرٍ

وَاسِعٌ عَلِيمٌ

أَنْعَمْتَ

مِنْ عَيْنٍ

ع

أَجْراً حَسَناً

عَزِيزٌ حَكِيمٌ

وَانْحَرْ

مِنْ حَكِيمٍ

ح

قَوْلاً غَيْرَ

وَرَبٌّ غَفُورٌ

فَسَيُنْغِضُونَ

مِنْ غَيْرِ

غ

ذَرَّةٍ خَيْرًا

لَطِيفٌ خَبِيرٌ

وَالْمُنْخَنِقَةُ

مِنْ خَوْفٍ

خ

2- İdgam Me‘algunne[َاْلإِدْغَامُ مَعَ الْغُنَّةِ]:

Sözlük manası: “Gunneli İdgam” demektir. İdgam, katmak, bir araya getirmek, Me‘algunne ise Gunneli demektir.

Gunneise; sesin “geniz” dediğimiz burun içinin üst kısmında iki hareke miktarı tutulması, bekletilmesidir.

Tarifi: Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra, [يَمْنُو] kelimesini oluşturan [ي م ن و] harflerinden biri gelirse“İdgam Me‘algunne” [gunneli idgam] olur.

Uygulanışı: Nûn sesinin idgam yapılabilmesi için [يَمْنُو] harflerinin, diğer kelimenin başında gelmesi gerekir.

Önemli not: Nûn sesi bu harflere katılırken, uygulamanın hepsinde aynı olmadığını belirtelim. Şöyle ki:

*Nûn sesi [ي و] harflerine katılırken tamamen kaybolmaz, nûn’dan biraz eser kalır ve iki harekelik gunnenin başında biraz ن hissettirilir, sonu ي ile bitirilir.

Dolayısı ile bu harflerle yapılan İdgam’a “Eksik İdgam Me‘algunne” demek daha doğru olur.

İdgam Me‘algunneÖrnekleri:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİdgam Me‘algunne Harfi

يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ

خَيْرًا يَرَهُ

وَمَنْ يَعْمَلْ

مَنْ يَقُولُ

ي

لَهَبٍ وَتَبَّ

سِرَاجاً وَهَّاجًا

مِنْ وَلِىٍّ

إِنْ وَهَبَتْ

و

* Nûn sesi [ م ن ] harflerine katılırken ise, bu harflerin içinde tamamen kaybolur, gunne yapılarak, şeddeli bir şekilde okunması mümkün hale gelir. Dolayısı ile bu harflerle yapılan İdgam’a “Tam İdgam Me‘algunne” demek daha doğru olur.

Örnekler:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİdgam Me‘algunne Harfi

رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً

قَوْلٌ مَعْرُوفٌ

مِنْ مَسَدٍ

وَمَنْ مَعِيَ

م
يَوْمَئِذٍ نَاعِمَةٌ

كُلاًّ نُمِدُّ

مِنْ نَفْسٍ

[Bu örneğe ilerideki konularda göreceğimiz “İdgam Misleyn Me’algunne” demek daha doğru olur.]

ن

Not: Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Cezimli Nûn veya Tenvin’in [يَمْنُو] harflerinde İdgam edilebilmesi için, ayrı kelimelerde yan yana gelmeleri gerekmektedir.

Eğer aynı kelime içinde yan yana gelirlerse idgam yapılmaz. İzhar kuralı varmış gibi Nûn belirtilerek okunur.

Bu durumun örnekleri Kur’an’da, sadece dört kelimede bulunur ve Nûn’dan sonra [ ي و ] harflerinin gelmesiyle oluşmuştur:

[اَلدُّنْيَا بُنْيَانٌ صِنْوَانٌ قِنْوَانٌ]

3- İdgam Bilâgunne[َاْلإِدْغَامُ بِلاَ ْغُنَّةٍ]:

Sözlük manası: “Gunnesiz İdgam” demektir.

Tarifi: Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra, [لَرْ] sözcüğünü oluşturan [ ل ر ] harflerinden biri gelirse“İdgam Bilâgunne” olur.

Uygulanışı: Nûn sesi, [ل ر] harflerine tamamen katılarak kaybolur ve onları şeddeli okutur. Fakat Gunne yapılmaz. Sadece [ ل ] veya [ ر] daki şedde tam olarak belli edilir. Bu durum Kur’an’da sadece iki kelime arasında görülür.

İdgam Bilagunne Örnekleri:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİdgam Bilâgunne Harfi

وَيْلٌ لِكُلِّ

مَالاً لُبَدًا

يَكُنْ لَهُ

مِنْ لَدُنْهُ

ل

غَفُورٌ رَحِيمٌ

عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ

أَنْ رَاٰهُ

مِنْ رَبِّهِمْ

ر

4- İklâb[ َاْلإِقْلاَبُ]:

Sözlük manası: “Çevirmek, dönüştürmek” demektir.

Tarifi: Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra, [ ب ] harfi gelirse “İklâb” olur.

Uygulanışı: İklâb iki aşamalı bir kuraldır.

1.Önce Cezimli Nûn veya Tenvin Mîm’e [ مْ ] çevrilir.

[مَنْ بَخِلَ ← مَمْ بَخِلَ]

2. Bu Mîm, İhfâ ile okunur. İhfâ gizlemek demektir.

Uygulama şu şekilde yapılır:

Mîm harfinin İhfa’lı okunabilmesi için dudaklarımızı çok bastırmadan, hafifçe biri birine değdirilir.

Bu durumda iken, iki hareke miktarı Gunne yapılır [ses genizde tutulur] ve peşinden [ ب ] harfi net bir şekilde telaffuz edilir.

İleride “Cezimli Mim” ile ilgili kurallardan biri olan “Dudak İhfası” nı öğrenirken, uygulamanın orada da aynı olduğunu göreceğiz.

Mîm harfindeki İhfa uygulaması için seslendirmeden destek almak en sağlıklı yoldur.

İklâb örnekleri:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİklâb Harfi

سَمِيعٌ بَصِيرٌ

زَوْجٍ بَهِيجٍ

قَوْلاً بَلِيغًا

آيَةً بَيِّنَةً

أَنْبَتَتْ

لَيُنْبَذَنَّ

مِنْ بَعْدِ

أَنْ بُورِكَ

ب

5- İhfâ[ َاْلإِخْفاَءُ]:

Sözlük manası: “Gizlemek” demektir.

Tarifi: Cezimli Nûn veya Tenvin’den sonra, [ت ث ج د ذ ز س ش ص ض ط ظ ف ق ك] harflerinden biri geldiğinde “İhfa” olur.

Uygulanışı: Nun sesinin gizlenebilmesi için dil ucunun üst dişlerin etine yapıştırılmaması gerekir. Aksi halde Nun’un izharı olur. İhfa esnasında iki hareke miktarı Gunne yapılır.

Gunne, genizden çıkarılan bir ses olmakla birlikte, yapısının gereği olarak, kendinden sonra gelen harfin özelliklerini yansıtma gibi bir işlevi vardır.

Bu nedenle iki harekelik Gunne esnasında, gelen harfin kalınlık, incelik vb. gibi bazı sıfatlarını hissetmemiz mümkündür.

Harf sıralamasına göre

İhfâ örnekleri:

Tenvin ÖrneğiCezimli Nûn Örneğiİhfâ Harfi

جَنَّاتٍ تَجْرِى

قِبْلَةً تَرْضَاهَا

أَنْتُمْ

مَنْ تَابَ

ت

مُطَاعٍ ثَمَّ

مَاءً ثَجَّاجًا

مَنْثُورًا

مِنْ ثَمَرِهِ

ث

فَصَبْرٌ جَمِيلٌ

حُبًّا جَمًّا

أَنْجَاكُمْ

وَمَنْ جَهَرَ

ج

دَكًّا دَكًّا

قِنْوَانٌ دَانِيَةٌ

عِنْدَ

مِنْ دُونِ

د

سَبِيلاً ذٰلِكَ

بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ

مُنْذِرُ

مَنْ ذَا الَّذِي

ذ

غُلاَمًا زَكِيًّا

مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ

أَنْزَلَ

مَنْ زَكّيٰهَا

ز

بَشَرًا سَوِيًّا

فَوْجٌ سَأَلَهُمْ

َاْلإِنْسَانَ

مَنْ سَبَقَ

س

رَسُولاً شَاهِدًا

غَفُورٌ شَكُورٌ

أَنْشَأَكُمْ

فَمَنْ شَهِدَ

ش

عَمَلاً صَالِحًا

رِجَالٌ صَدَقُوا

فَانْصَبْ

عَنْ صَلاَتِهِمْ

ص

قُوَّةٍ ضَعْفًا

قِسْمَةٌ ضِيزَى

مَنْضُودٍ

مِنْ ضَرِيعٍ

ض

كَلِمَةً طَيِّبَةً

بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ

يَنْطِقُ

مِنْ طَيِّبَاتِ

ط

ظِلاًّ ظَلِيلاً

نَفْسٍ ظَلَمَتْ

يَنْظُرُونَ

مِنْ ظَهِيرٍ

ظ

مَاءً فَأَخْرَجَ

خَالِدًا فِيهَا

يُنْفِقُونَ

مِنْ فِئَةٍ

ف

وَفَتْحٌ قَرِيبٌ

أُمَّةً قَانِةً

أَنْقَضَ

مِنْ قَبْلِ

ق

كِتَابٌ كَرِيمٌ

كِرَامًا كَاتِبِينَ

عَنْكُمْ

مِنْ كُلِّ

ك

Tecvid Alıştımaları