İçerikgöster

Diğer İdgam Çeşitleri 

Daha önce, Tenvin ve Cezimli Nun’un idgam edildiği harfleri ve bununla ilgili kuralları görmüştük.

Ayrıca, bazı ortak özellikleri olan iki harfin (Birincisi Cezimli, İkincisi Harekeli olma şartı ile) biri birine idgam edildiği de olur. Bu tür idgamları şu başlıklar altında sınıflandırabiliriz:

İdgam Misleyn(إِدْغَامُ مِثْلَيْنِ)

Lugat manası: Biri birinin aynı olan iki şeyin katılmasına, birleştirilmesine denir.

Tarifi ve Uygulanışı: Yan yana gelen ve biri birinin aynı olan iki harften, cezimli olan ilkinin, harekeli olan ikincisine katılarak, şeddeli tek harf gibi okunmasına İdgam Misleyndenir.

Aynı Kelimede Oluşanİdgam MisleynÖrnekleri:

OkunuşuÖrnek
 

يُدْرِكُّمُ

 

يُدْرِكْكُمُ

 

يُوَجِّهُّ

 

يُوَجِّهْهُ

 

يُكْرِهُّنَّ

 

يُكْرِهْهُنَّ

 

İki Ayrı Kelimede Oluşanİdgam MisleynÖrnekleri:

 

OkunuşuÖrnek
 

وَقَدَّخَلُوا

 

وَقَدْ دَخَلُوا

 

اِذْهَبِّكِتَابِى هٰذَا

 

اِذْهَبْ بِكِتَابِى هٰذَا

 

طَلَعَتَّزَاوَرُ

 

طَلَعَتْ تَزَاوَرُ

 

إِذَّهَبَ

 

إِذْ ذَهَبَ

 

وَاذْكُرَّبَّكَ

 

وَاذْكُرْ رَبَّكَ

 

تَسْتَطِعَّلَيْهِ

 

تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ

 

فَلاَ يُسْرِفِّى الْقَتْلِ

 

فَلاَ يُسْرِفْ فِى الْقَتْلِ

 

لَمْ نَجْعَلَّهُمْ

 

لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ

 

أَوَّزَنُوهُمْ

 

أَوْ وَزَنُوهُمْ

 

Yukarıdaki şartlarla idgamı yapılan harfler (م) veya (ن) olursa, 2 hareke miktarı tutularak Gunne yapılır veİdgam Misleyn Me‘algunneolarak adlandırılır.

Daha önce Cezimli Mîm’in ikinci kuralı bahsinde, Mîm ile ilgili örnekler vermiştik. Şimdi burada Nûn ile ilgili birkaç örnek verelim:

 

OkunuşuÖrnek
 

أَنَّعْبُدَ

 

أَنْ نَعْبُدَ

 

مِنَّفْسٍ

 

مِنْ نَفْسٍ

 

أَنَّأْكُلَ

 

أَنْ نَأْكُلَ

 

İdgam Mütecâniseyn(إِدْغَامُ مُتَجَانِـثَيْنِ)

Lugat manası: Çıkış yerleri aynı olan iki harfin biri birine katılmasıdır.

Tarifi: Mahreçleri (çıkış yerleri) aynı, fakat sıfatları farklı olan iki harften, ilki cezimli, ikincisi harekeli olarak yan yana gelirse, ilki diğerine idgam edilir. Bunaİdgam Mütecâniseyndenir.

Uygulanışı: Bu, çıkış yerleri aynı olan bütün harflerin biri birine idgam edileceği anlamına gelmez. Sadece Rivayet ile belirlenen bazı harflerde ve durumlarda bu idgam yapılabilir.

İdgamı öngörülen harfleri Mahrec birlikteliklerine göre 3 grupta toplayabiliriz:

  1. (ت د ط) harfleri. Bu grup harflerinin idgam pozisyonları ve örnekleri şöyledir:

 

  • Önce cezimli (ت), sonra harekeli (د) gelirse;

( ت ) harfi, tamamen ( د ) harfine katılır ve tek bir ( د ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ت ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

 

OkunuşuÖrnek
 

أَثْقَلَدَّعَوَا اللهَ

 

أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللهَ

 

أُجِيبَدَّعْوَتُكُمَا

 

أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُمَا

 

  • Önce cezimli (د), sonra harekeli (ت) gelirse;

( د ) harfi, tamamen ( ت ) harfine katılır ve tek bir ( ت ) harfi şeddeli olarak okunur. ( د ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

( د ) ve ( ت ) ile aynı kelimede oluşanİdgam MütecâniseynÖrnekleri:

OkunuşuÖrnek
 

عَبَتُّمْ

 

عَبَدْتُمْ

 

أَرَتُّ

 

أَرَدْتُ

 

رَاوَتُّهُ

 

رَاوَدْتُهُ

 

حَصَتُّمْ

 

حَصَدْتُمْ

 

وَوَعَتُّكُمْ

 

وَوَعَدْتُكُمْ

 

عَاهَتُّمْ

 

عَاهَدْتُمْ

 

صَدَتُّمْ

 

صَدَدْتُمْ

 

عُتُّمْ

 

عُدْتُمْ

 

كِتَّ

 

كِدْتَ

 

 رُدِتُّ

 

 رُدِدْتُ

 

أَشْهَتُّهُمْ

 

أَشْهَدْتُهُمْ

 

وُلِتُّ

 

وُلِدْتُ

( د ) ve ( ت ) ile iki ayrı kelimede oluşanİdgam MütecâniseynÖrnekleri:

OkunuşuÖrnek
 

قَتَّبَيَّنَ

 

قَدْ تَبَيَّنَ

 

لَقَتَّقَطَّعَ

 

لَقَدْ تَقَطَّعَ

OkunuşuÖrnek
 

لَقَتَّابَ

 

لَقَدْ تَابَ

 

وَلَقَتَّرَكْنَا

 

وَلَقَدْ تَرَكْنَا

 

وَقَتَّعْلَمُونَ

 

وَقَدْ تَعْلَمُونَ

  • Önce cezimli (ت), sonra harekeli (ط) gelirse;

( ت ) harfi, tamamen ( ط ) harfine katılır ve tek bir ( ط ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ت ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

OkunuşuÖrnek
 

وَدَّطَّآئِفَةٌ

 

وَدَّتْ طَآئِفَةٌ

 

وَقَالَطَّآئِفَةٌ

 

وَقَالَتْ طَآئِفَةٌ

 

إِذْ هَمَّطَّآئِفَتَانِ

 

إِذْ هَمَّتْ طَآئِفَتَانِ

 

فَآَمَنَطَّآئِفَةٌ

 

فَآَمَنَتْ طَآئِفَةٌ

 

وَكَفَرَطَّآئِفَةٌ

 

وَكَفَرَتْ طَآئِفَةٌ

 

  • Önce cezimli (ط), sonra harekeli (ت) gelirse;

( ط ) harfini, ( ت )’de tamamen idgam etmek mümkün değildir. Çünkü ( ط ) harfi kalın bir harftir ve ( ت )’den daha kuvvetlidir. Dolayısı ile şeddeli bir Te ( تّ ) ifade edilmez.

Önce ( ط ) harfinin mahrecine gidilir, kalınlığı hissettirilir. ( ط )’nın telaffuzu tamamlanmadan Te ( ت )’ye geçilerek tam bir Te ( ت ) ifadesi ile telaffuz tamamlanır. Bu uygulamaya “eksik idgam” denir.

OkunuşuÖrnek
 

أَحَطْتُ

 

أَحَطْتُ

 

لَئِن بَسَطْتَ

 

لَئِن بَسَطْتَ

 

فَرَّطْتُمْ

 

فَرَّطْتُمْ

 

  1.  (ث ذ ظ) harfleri. Bu grup harflerinin idgam pozisyonları ve örnekleri şöyledir:
  • Önce cezimli (ث), sonra harekeli (ذ) gelirse;

( ث ) harfi, tamamen ( ذ ) harfine katılır ve tek bir ( ذ ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ث ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

Kur’an-ı Kerim’de tek bir örneği vardır.

OkunuşuÖrnek
 

يَلْهَذّٰلِكَ

 

يَلْهَثْ ذٰلِكَ

 

Fakat iki kelime arasındaki vakıf işaretine uyularak durulursa İdgam yapılmaz.

  • Önce cezimli (ذ), sonra harekeli (ظ) gelirse;

( ذ ) harfi, tamamen ( ظ ) harfine katılır ve tek bir ( ظ ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ذ ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

OkunuşuÖrnek
 

إِظَّلَمُوا

 

إِذْ ظَلَمُوا

 

إِظَّلَمْتُمْ

 

إِذْ ظَلَمْتُمْ

 

  • Önce cezimli (ب), sonra harekeli (م) gelirse;

( ب ) harfi, tamamen ( م ) harfine katılır ve tek bir ( م ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ب ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

Kur’an-ı Kerim’de tek bir örneği vardır.

OkunuşuÖrnek
      

يَا بُنَىَّ ارْكَمَّعَنَا

 

يَا بُنَىَّ ارْكَبْ مَعَنَا

 

İdgam Mütekaribeyn( اِدْغَامُ مُتَقَارِبَيْنِ)

Lugat manası: Çıkış yerleri yakın olan iki harfin biri birine katılmasıdır.

Tarifi:Mahreçlerive sıfatları biri birine yakın iki harften, ilki cezimli, ikincisi harekeli olarak yan yana gelirse, ilki diğerine idgam edilir. Bunaİdgam Mütekaribeyndenir.

Uygulanışı: Burada da yine, çıkış yerleri ve sıfatları yakın olan bütün harflerin biri birine idgam edileceği anlamına gelmez. Sadece Rivayet ile belirlenen bazı harflerde ve durumlarda bu idgam yapılabilir.

İdgamı öngörülen harfleri 2 grupta toplayabiliriz:

  • – (ل ر ) harfleri.
  • Önce cezimli (ل), sonra harekeli (ر) gelirseidgam yapılır.

( ل ) harfi, tamamen ( ر) harfine katılır ve tek bir ( ر ) harfi şeddeli olarak okunur. ( ل ) harfinden hiçbir belirti kalmaz.

Okunuşu

Örnek
 

 وَقُرَّبِّ

 

 وَقُلْ رَبِّ

 

بَرَّبُّكُمْ

 

بَلْ رَبُّكُمْ

 

بَرَّفَعَهُ

بَلْ رَفَعَهُ

 

  • – (ق ك ) harfleri.
  • Önce cezimli (ق), sonra harekeli (ك) gelirseidgamyapılır.

Tercih edilen uygulamaya göre ( ق ) harfi, ( ك )’de tamamen idgam edilmez. Çünkü ( ق ) harfi kalın bir harftir ve ( ك )’den daha kuvvetlidir. Dolayısı ile şeddeli bir ( كّ ) ifade edilmez.

Önce ( ق ) harfinin mahrecine gidilir, kalınlığı hissettirilir. ( ق )’ın telaffuzu tamamlanmadan ( ك )’e geçilerek tam bir (ك  ) ifadesi ile telaffuz tamamlanır. Bu tür uygulamaya daha önce “eksik idgam” dendiğini öğrenmiştik.

Kur’an-ı Kerim’de tek bir örneği vardır.

OkunuşuÖrnek
  

أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ

 

أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ

Youtube kanalımıza göz atabilirsiniz..